Παρασκευή 24 Ιουνίου 2005

Γιατί διαβάζουμε ακόμα;

(Ζήλεψα τον τυπά που είχε αράξει στο γρασίδι στο πάρκο του Βασιλικού θεάτρου και με προσκέφαλο το κράνος χανότανε στις σελίδες ενός ανοιχτού βιβλίου. Ο καιρός ιδανικός...)

Δεν είμαι αυτό που λεν βιβλιοφάγος, αλλά ένα βιβλίο που μ' αρέσει θα με κάνει να ξενυχτίσω, να αργήσω στο ραντεβού, να κατέβω στην επόμενη στάση και το κυριότερο να ξεχαστώ με τις ώρες στην τουαλέτα. Όπως πολλοί διαβάζω οπουδήποτε, οποτεδήποτε και επί παντός καιρού, από την παραλία, έως την αναμονή σε ένα νοσοκομείο. Αρκετές φορές αναρωτήθηκα «γιατί κάποιος διαβάζει», τι μαλακία είναι αυτή που μας αναγκάζει να αγνοήσουμε μια ηλιόλουστη μέρα, μια θεσπέσια νύχτα, τον σύντροφο μας και να κλείσουμε αυτιά και μάτια στον παρόντα χρόνο, στη ζωή που κυλάει δίπλα μας.

Παλιότερα έλεγα ότι το κάνω για να σκοτώσω την ώρα μου... Κατέληξα όμως ότι αυτή είναι μια λάθος φράση για μια σωστή ενέργεια. Πάντα επιλέγεις αυτό που σε ικανοποιεί περισσότερο. Μετά μου προέκυψε ότι είμαι εραστής του έντυπου λόγου... μου δίνει το χρόνο να σκεφτώ, να σταματήσω σε κάποια φράση, να επιστρέψω σε μια προηγούμενη σελίδα και θα καθίσω όσο θέλω. Διαβάζω, είπα, γιατί ανακαλύπτω φράσεις, σελίδες ολόκληρες να μεταφράζουν σκέψεις που αδυνατώ να βρω έναν εύγλωττο τρόπο να αναπτύξω.

Ξεκαθάρισα μια και καλή πως όσο είναι διάφανο (ως κρύσταλλο) ότι ουδείς λογικός «διαβάζει για να διαβάζει», τόσο αληθινά διαυγής (ως ποταμός των βράχων) είναι η άποψη ότι «διαβάζοντας δεν σημαίνει απαραίτητα πως κάνεις και μια πράξη ανώτερη»... Οι γνώσεις είναι τραγικά επικίνδυνες, και εξίσου παραπλανητικές, αν δεν περάσουν από το κατάλληλο φίλτρο... Απαντήσεις λοιπόν του τύπου: αναπτύσσεις τον νου και άλλα αηδή επιχειρήματα των βιβλίο-πωλών (έμποροι που πρέπει να πουλήσουν το προϊόν τους) παρέχουν μια επιφανειακή προσέγγιση που αγγίζει τα όρια ευτελούς υποκρισίας. Εξωγήινοι, καφετζούδες, Αδόλφοι, ιστοριοκάπηλοι και αυθεντικοί ηλίθιοι καραδοκούν. Στα εκθετήρια που διατίθενται τα βιβλία, ανάμεσα στα «αληθινά απόκρυφα μυστήρια» και την «τέχνη να χάνεις βάρος», ανακαλύπτεις τον Μαρκούζε και τον Σεφέρη και αν ψάξεις πίσω από τα «πώς θα κάνω φίλους», «πώς κάνει πιο λαμπερό τρίχωμα ο σκύλος σας», και «τα τρίγωνα των Βερμούδων», θα βρεις Προυστ, Μαν, Φόκνερ, Μπόρχες.

Ο ψύχραιμος αναγνώστης θα αντιληφθεί πως μια μορφή της αίσθησης που ονομάζουμε απόλαυση, προέρχεται από την ανάγνωση. Οποιουδήποτε βιβλίου... Θεωρώ απόλυτα θεμιτό, όσο και να κανιβαλίζεται η αισθητική μας, να νιώσει κάποιος ένα αληθινό κρεσέντο συναισθημάτων αναγιγνώσκοντας το «Είσαι γυναίκα... είσαι γη», όπως θεωρώ φυσιολογικό να μην πεταρίσει διόλου το βλέφαρο μπροστά στο ερωτικότερο κείμενο που γράφτηκε στο κόσμο το «Άσμα ασμάτων». Ο αδέκαστος παρατηρητής θα επισημάνει ότι αν η καρδιά θα βαράει σαν ταμπούρλο, αυτό δεν καθορίζεται από την ποιότητα του αναγνώσματος αλλά από την ποιότητα που έχεις εσύ το υποκείμενο.

Στα άγουρα χρόνια μαζεύοντας βιβλία είχα μπει στο τριπάκι του διαφορετικού, αντλώντας ως αυνανιζόμενος τη βαθιά ικανοποίηση που δίνει μια πράξη «μοναχική» που την κάνεις για τον εαυτό σου. Υποστήριξα με πάθος το «Διαβάζω και αυτή η ώρα είναι ο δικός μου χρόνος, τα όρια που δεν θέλω να εισέλθεις, να παραβείς, συγκάτοικε, ερωμένη, γείτονα... Βρίσκεσαι στην περιοχή που αναπνέω, που χάνομαι για λίγο από τα μάτια του κοινωνικού κλοιού».

Ξεπερνώντας τις παρλαπίπες περί φιλοσοφικών αναζητήσεων ανακάλυψα ότι στα βιβλία δεν αναζητώ λύσεις αλλά όνειρα ιδανικά...και τρόμαξα! Ξεφυλλίζοντας τις σελίδες είδα να κυλά στο αίμα η αδρεναλίνη -καλύπτοντας το κενό. Δεν με χάλασαν ποτέ οι διεργασίες του νου, ένα ωραίο ψέμα, μια φαντασίωση, και μόνο σε άγουρη ηλικία επεδίωκα να ανακαλύψω την «αλήθεια». Οι εικόνες πίσω από τις λέξεις εκφράζουν πάθη, λαγνεία, δημιουργώντας συναισθήματα...που τα έχω ανάγκη... Ίσως είμαι αρκετά δειλός για να δεχθώ την «πραγματικότητα».

Διαβάζοντας όμως, χωρίς να το επιδιώκω βρήκα και λύσεις ...αλλά κυρίως κατανόησα ότι σε κάθε ερώτηση υπάρχουν περισσότερες από μία απαντήσεις. Διαλέγεις ό,τι σου πάει... Και φυσικά δεν θα μπορούσα να εκφράσω καλύτερα τη δική μου απάντηση από αυτή που βρήκα τυπωμένη.. σε ένα βιβλίο με άσχετο θέμα: Ακούστε το θρήνο του Φλομπέρ στη Μαντάμ Μποβαρί. «Η αλήθεια είναι ότι η πληρότητα της ψυχής μπορεί μερικές φορές να υπερχειλίσει σε μια απόλυτη κενότητα της γλώσσας, γιατί κανένας μας δεν μπορεί ποτέ να εκφράσει ακριβώς το μέτρο των αναγκών ή των σκέψεων ή των θλίψεών του. Κι η ανθρώπινη ομιλία είναι σαν στραβωμένος τέντζερης, που πάνω του χτυπάμε πρωτόγονους ρυθμούς κατάλληλους μόνο για να χορεύουν αρκούδες, ενώ λαχταράμε να παίξουμε μια μουσική που να λιώσει τ' αστέρια.»