Τετάρτη 20 Ιουνίου 2007

Άνθρωπος = εκδικητικό ζώο

(«Σου τα έλεγα εγώ, τώρα καλά να πάθεις!»)

Πάνε 25 χρόνια από τότε αλλά το θυμήθηκα πρόσφατα. Ήταν Κυριακή απόγευμα στη μεγάλη επιστροφή από Χαλκιδική, στον παλιό το δρόμο με τις δυο λωρίδες κυκλοφορίας. Με την τρέλα της ηλικίας και μπροστά στην σχεδόν ακινητοποιημένη ουρά, βγήκαμε στο αντίθετο ρεύμα και αρχίσαμε να καταπίνουμε τα χιλιόμετρα. Όταν στο βάθος του δρόμου εμφανίστηκε ένα λεωφορείο, όπως ήταν λογικό, επιχειρήσαμε να επανέλθουμε στη λωρίδα μας. Και εκεί συνέβη το εξής εκπληκτικό. Σχεδόν όλοι οι νομιμόφρονες οδηγοί με φρένο - γκάζι προσπαθούσαν να αποτρέψουν την επαναφορά μας, στο δε μεγαλύτερο άνοιγμα που υπήρχε, ένα Opel με μια χαρακτηριστική μανία, στην προσπάθειά του να μας εμποδίσει, κόντεψε να πέσει στο μπροστινό σταματημένο όχημα. Αποτράπηκαν τα χειρότερα χάρη στην ετοιμότητα του λεωφορειοδηγού που κατάφερε, πατώντας έγκαιρα φρένο, να σταματήσει σχεδόν ένα μέτρο μπροστά μας. Βγήκαμε έξω, η θείτσα από το Opel ανέβασε βιαστικά το παράθυρο και με έκδηλη ευχαρίστηση ενώνοντας τις άκρες των δαχτύλων από το δεξί χέρι έκανε μεγαλοπρεπέστατα την κίνηση από το ύψος του λαιμού προς την κορσεδένια κοιλίτσα της βελάζοντας ένα «ωχχχ καλά να πάθετε».

Μια παρέα από 20χρονα ήμασταν που κάναμε πολλαπλά λάθη στην απόπειρα να γνωρίσουμε, να αντιδράσουμε, να δοκιμάσουμε. Μπορεί την εποχή εκείνη να φερόμασταν ανόητα ή να υπήρχε κάποιος λόγος που βγήκαμε στο αντίθετο ρεύμα για να προσπεράσουμε όλη αυτή την ουρά. Οι άλλοι οδηγοί ενσυνείδητα και με φανερή προσπάθεια εμπόδισαν την απόπειρα να επιστρέψουμε στο ρεύμα μας. Ακόμη αναρωτιέμαι αν έπρεπε να σκοτωθεί κάποιος προς τέρψιν της νομιμοφροσύνης. Από τότε αυτό το «καλά να πάθεις» το συναντώ συνέχεια μπροστά μου.

Πρόσφατα στην τηλεόραση παρακολουθήσαμε το βίντεο από το βασανισμό δύο «αλλοδαπών» κρατουμένων ( η «μη ρατσιστική» κοινωνία μας φροντίζει να έχει σχεδόν πάντα κάποιον διαχωρισμό για τους παραβάτες, αλλοδαπούς, τσιγγάνους, αλλόθρησκους, ψυχολογικά ασθενείς, αναρχικούς, σατανιστές). «Γιατί πήγατε να κλέψετε τη γυναικούλα ρε;», ακουγότανε μια φωνή και ξεκινούσε το παιχνίδι με τα σκαμπίλια. Αντίστοιχα και το θύμα όταν παρουσιάστηκε στην οθόνη δεν μπορούσε να κρύψει την ηδονή του... καλά να πάθουν... Και αναρωτήθηκα πόσο εκδικητικά τέρατα μπορούμε να γίνουμε;

Αιώνες ιστορίας έχουν να επιδείξουν την οπισθοδρόμηση του πολιτισμού με τις συγκεντρώσεις του πλήθους για να παρακολουθήσουν τον εξευτελισμό αυτού που, κατά τους κοινωνικούς νόμους, έσφαλε ή πήγε ενάντια στις συνήθειες της εποχής. Και όπως σε αρχαία αρένα έτσι και σήμερα στην τηλεόραση συγκεντρώνεται το πλήθος να παρακολουθήσει την αποπομπή, τον ηθικό ξυλοδαρμό. Η αθώα άκακη γυναικούλα, ο συμπαθητικός γεράκος, ο φιλήσυχος οικογενειάρχης λυσσάει για εκδίκηση, μοιάζει να δικαιώνει την ύπαρξή του, όταν ακούει τις ποινές που επιφυλάσσονται στους παραβάτες.

Τι στα αλήθεια κρύβεται πίσω από την ψυχοπαθολογία του «καλά να πάθεις» και γιατί κυρίως στο πιο φιλήσυχο αλλά και ψευδεπίγραφο κομμάτι της κοινωνίας προκύπτει μια αγαλλίαση από την τιμωρία του άλλου... Το «καλά να πάθεις» έχει εφαρμογές σε κάθε σελίδα που γυρνάς, όταν παίρνεις μια απόφαση. Ο φίλος, ο συγγενής που σου έλεγε μην αντιδράς, μη διεκδικείς, μην ανοίγεσαι επαγγελματικά, μην επιθυμείς, μη ρισκάρεις, μην επεκτείνεσαι, μη διαμαρτύρεσαι, μην κάνεις κάτι νέο, μην ταράζεις τα νερά, μη μη... αισθάνεται δικαιωμένος μόνο μέσα στη αποτυχία σου. Στα έλεγα εγώ, τώρα καλά να πάθεις. (Χαζός είμαι εγώ που κάθομαι στ αυγά μου;)

Εάν αυτή η εμπάθεια δεν είναι παθολογικό σύμπτωμα, τότε θα πρέπει να παραδεχτούμε πως η χολεριασμένη αντίδραση είναι χαρακτηριστικό του ανθρώπινου γένους. Και εάν δεν είναι έμφυτη, τότε είναι επίκτητη. Το καλοσυνάτο θύμα αν είχε τη δύναμη, θα αυτοδικούσε με πάθος και αγανάκτηση. Έπραξες λάθος, πρέπει να υπάρξει τιμωρία. Αιώνες πολιτισμού και διδαχές θρησκειών εν ριπή οφθαλμού καταρρίπτονται, αν σου πάρει ο άλλος το παρκάρισμα, αν σου φάει τη θέση στη σειρά. Απώλεια και τιμωρία. Εκπαιδευόμαστε με γνώμονα την απώλεια του χαμένου παραδείσου και την τιμωρία της κόλασης.

Και όταν στέκεις παραπέρα ως απλός θεατής, τι στερείσαι εσύ όταν ο άλλος αποτύχει ή σφάλει; Τίποτε απολύτως. Απλά δεν υπάρχει πουθενά χώρος για επιείκεια, αγάπη, για μια αγκαλιά. Μετά την πρώτη αντίδραση βέβαια, όταν αρχίσουν οι πληγές να τρέχουν και εμφανίζονται οι συνέπειες από το αίμα που ζητεί το πλήθος, τότε που ο θύτης γίνεται θύμα του συστήματος, πέφτουν και τα πρώτα κροκοδείλια(;) δάκρυα συμπαράστασης.
Βαθιά μέσα όμως, έχει ριζώσει για τα καλά εκείνο το «καλά να πάθει».